Η κραυγή του λαού
Ιστορίες από την Παρισινή Κομμούνα,
μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
κείμενα: Βωτρέν
εικονογράφηση: Tardi
ΚΨΜ, 2011
320 σελ.
Ιστορίες από την Παρισινή Κομμούνα,
μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
κείμενα: Βωτρέν
εικονογράφηση: Tardi
ΚΨΜ, 2011
320 σελ.
Ένα λαϊκό εικονογραφημένο μυθιστόρημα από την Παρισινή ΚομμούναΑφιερωμένο στα 140 χρόνια από την Κομμούνα.
Παρίσι 1871. Στη Μητρόπολη των κοινωνικών αναταραχών ξεσπάει η πρώτη κοινωνική επανάσταση, η Κομμούνα.
Παρίσι 1871. Στη Μητρόπολη των κοινωνικών αναταραχών ξεσπάει η πρώτη κοινωνική επανάσταση, η Κομμούνα.
Οι Κομμουνάροι με διάταγμα, θέτουν υπό τη σημαία της Κομμούνας όλους τους ξένους εθελοντές-ανάμεσά τους, Πολωνοί, Ιταλοί, Ιρλανδοί, ακόμα και Έλληνες- και τονίζουν μέσα από κείμενα και μπροσούρες ότι ο στόχος τους δεν είναι εθνικοαπελευθερωτικός, αλλά ταξικός.
Στόχος του Vautrin, γάλλου συγγραφέα στο μυθιστόρημα του οποίου βασίζεται το βιβλίο, μοιάζει η εξοικείωση του αναγνώστη με τον μύθο που λέγεται Κομμούνα και προκειμένου να πολεμήσει την καταχνιά της λήθης, επιμένει περισσότερο στην απλή εξιστόρηση των σημαντικότερων γεγονότων, παρά στην ανάλυσή τους.
Τη διαδρομή απογειώνει εικαστικά ο κορυφαίος σχεδιαστής κόμικ Tardi κατορθώνοντας ένα πραγματικό ταξίδι στην πρώτη Άνοιξη των λαών. Κινηματογραφιστής πιστός της ιστορίας, ο Ταρντί, παρακολουθεί από κοντά τη δράση των ηρώων του, στους δρόμους, τα οδοφράγματα και τις πλατείες.
... Ο Ζακ Ταρντί, ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους κομίστες, κατορθώνει ένα θαύμα. Ζωντανεύει όλη την εποχή και έχεις την εντύπωση πως την κινηματογραφεί. Και αυτό σημαίνει τεράστια έρευνα για την εποχή, όχι μονάχα για τα ιστορικά γεγονότα αλλά για την καθημερινή ζωή και τα χρηστικά αντικείμενά της, π.χ. ρούχα, καπέλα, ποτήρια κ.λπ. Στο μόνο που δεν είχε δυσκολία ήταν στην εικονογράφηση του ίδιου του Παρισιού. Το Παρίσι του 1871 είναι ίδιο με το σημερινό. Οι Παριζιάνοι είχαν την τύχη να μη γνωρίσουν την αντιπαροχή. Μπορεί να έχασαν κάποιο διαμέρισμα, αλλά κέρδισαν την πόλη τους. Περιττό να πούμε πως η Παρισινή Κομμούνα αγνοήθηκε όχι μόνο από την επίσημη γαλλική ιστορία, αλλά και από όλες τις αντίστοιχες ιστορίες όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ελλάδα έχουμε μεσάνυχτα. Και από αυτή την άποψη, αυτό το βιβλίο καλύπτει ένα αδικαιολόγητο κενό και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα πολιτιστικό γεγονός. Θα προσεχθεί άραγε; Η χώρα μας έχει παράδοση να θάβει ό,τι έχει αξία.
Περικλής Κοροβέσης
... Ο Ζακ Ταρντί, ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους κομίστες, κατορθώνει ένα θαύμα. Ζωντανεύει όλη την εποχή και έχεις την εντύπωση πως την κινηματογραφεί. Και αυτό σημαίνει τεράστια έρευνα για την εποχή, όχι μονάχα για τα ιστορικά γεγονότα αλλά για την καθημερινή ζωή και τα χρηστικά αντικείμενά της, π.χ. ρούχα, καπέλα, ποτήρια κ.λπ. Στο μόνο που δεν είχε δυσκολία ήταν στην εικονογράφηση του ίδιου του Παρισιού. Το Παρίσι του 1871 είναι ίδιο με το σημερινό. Οι Παριζιάνοι είχαν την τύχη να μη γνωρίσουν την αντιπαροχή. Μπορεί να έχασαν κάποιο διαμέρισμα, αλλά κέρδισαν την πόλη τους. Περιττό να πούμε πως η Παρισινή Κομμούνα αγνοήθηκε όχι μόνο από την επίσημη γαλλική ιστορία, αλλά και από όλες τις αντίστοιχες ιστορίες όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ελλάδα έχουμε μεσάνυχτα. Και από αυτή την άποψη, αυτό το βιβλίο καλύπτει ένα αδικαιολόγητο κενό και ταυτόχρονα δημιουργεί ένα πολιτιστικό γεγονός. Θα προσεχθεί άραγε; Η χώρα μας έχει παράδοση να θάβει ό,τι έχει αξία.
Περικλής Κοροβέσης
«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».
Καρλ Μαρξ
Η απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία στα χέρια της σε τοπικό επίπεδο, καταργώντας τις συγκεντρωτικές δομές του κράτους. Το πολιτικό πείραμα έλαβε χώρα στο Παρίσι και αποδείχτηκε θνησιγενές. Διήρκεσε 72 ημέρες (18 Μαρτίου-28Μαϊου 1871) και πνίγηκε στο αίμα από την κυβέρνηση του Λουί Τιερ (γνωστός και με το εξελληνισμένο επίθετο Θιέρσος).
Η Κομμούνα αναπτύχθηκε από το πολιτικό κενό που προέκυψε μετά τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας στον πόλεμο με την Πρωσία. Στις αρχές του 1871 οι Πρώσοι πολιορκούσαν το Παρίσι και μάλιστα στις 17 Φεβρουαρίου έκαναν θριαμβευτική πορεία στους δρόμους της γαλλικής πρωτεύουσας. Την ίδια μέρα, ο μετριοπαθής δημοκράτης Λουί Τιερ, που είχε αντιταχθεί στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο και είχε κατηγορηθεί ως προδότης, κέρδισε τις εκλογές, μετά την παραίτηση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ'.
Το Παρίσι εκείνη την περίοδο ξεχώριζε από την υπόλοιπη Γαλλία για την πολυπληθή του εργατική τάξη, που διεκδικούσε μαχητικά τα δικαιώματά της και το 1864 είχε κερδίσει το δικαίωμα της απεργίας. Το 1866 το Παρίσι αριθμούσε 1.799.980 κατοίκους, το 57% των οποίων εργαζόταν στη βιομηχανία.
Το βράδυ της 17ης Μαρτίου, σε μια προσπάθεια να επιβάλει την εξουσία του στο ανυπότακτο Παρίσι, ο Τιερ αποφάσισε να αφοπλίσει την πόλη για τον φόβο εργατικής εξέγερσης. Στη Μονμάρτη και την Μπελβίλ υπήρχαν 227 κανόνια για την άμυνα της πόλης υπό τον έλεγχο της ριζοσπαστικοποιημένης Εθνοφρουράς. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που εστάλησαν δεν κατόρθωσαν να τα καταλάβουν, καθώς κυκλώθηκαν από εθνοφρουρούς και πολίτες. Οι στρατιώτες δεν πυροβόλησαν κατά του πλήθους, αλλά συνέλαβαν τους επικεφαλής τους στρατηγούς Λεκόντ και Τομά, τους οποίους εκτέλεσαν δια τυφεκισμού.
Ο Τιερ, που είχε συνθηκολογήσει με τους Πρώσους, διέταξε το στρατό να εκκενώσει την πόλη, ενώ ο ίδιος κατέφυγε σε ασφαλές καταφύγιο, στο οχυρό των Βερσαλιών, για να μην συλληφθεί. Η Εθνοφρουρά, που είχε εξελιχθεί σε επαναστατική δύναμη, αποφάσισε οι προαποφασισμένες δημοτικές εκλογές να διεξαχθούν στις 26 Μαρτίου. Όλο αυτό το διάστημα ενεργούσε ως κυβέρνηση, με τη βοήθεια των μαρξιστών εργατών της Α' Διεθνούς. Στις 26 Μαρτίου 1871 έγιναν με υποδειγματικό τρόπο οι δημοτικές εκλογές, στις οποίες πήρε μέρος το 50% των Παριζιάνων.
Το Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε ήταν 92μελές και εγκαταστάθηκε στο Δημοτικό Μέγαρο στις 28 Μαρτίου. Έλαβε την ονομασία «Κομμούνα των Παρισίων» («Commune de Paris») και ανέλαβε τις εξουσίες τις Εθνοφρουράς, εκπροσωπώντας ένα ευρύ ιδεολογικό φάσμα: Δημοκράτες και ριζοσπάστες αστούς, σοσιαλιστές, ανεξάρτητους επαναστάτες, σοσιαλιστές, μαρξιστές και αναρχικούς. Από τη σύνθεσή της είναι προφανές ότι η ηγεσία της Κομμούνας δεν είχε σαφές ιδεολογικό περίγραμμα κι έτσι δεν κατάφερε να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Ένα από τα ηγετικά μέλη της Κομμούνας ήταν κι ένας Έλληνας, ο δικηγόρος Παύλος Αργυριάδης από την Καστοριά.
Πρόεδρος της Κομμούνας εξελέγη ο πολιτικός ακτιβιστής Λουί Μπλανκί, ο οποίος, όμως, είχε συλληφθεί στις 17 Μαρτίου από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι κομουνάροι προσπάθησαν πολλές φορές ανεπιτυχώς να τον απελευθερώσουν, συλλαμβάνοντας ομήρους από την άλλη πλευρά, μεταξύ αυτών και τον αρχιεπίσκοπο των Παρισίων, Ζορζ Νταρμπουά.
Παρά τις αδυναμίες της, το έργο που επιτέλεσε ήταν σημαντικό, ιδιαίτερα στους τομείς της εργασίας και της παιδείας. Στον τομέα της εργασίας είχε τοποθετηθεί επικεφαλής ένας ούγγρος μαρξιστής, ο Λέον Φράνκελ, που πήρε μια σειρά από μέτρα για να ανακουφίσει τους εργάτες και τους μικροαστούς: κολλεκτιβοποίηση βιομηχανιών, χρεοστάσιο στο εμπόριο και τα ενοίκια, κατάργηση της νυχτερινής εργασίας στα αρτοποιεία, απαγόρευση τοκογλυφικών γραφείων και καθιέρωση της δεκάωρης ημερήσιας εργασίας.
Η Επιτροπή Παιδείας υπό τον Βαγιάν προχώρησε στην καθιέρωση της δωρεάν παιδείας και τον χωρισμό κράτους και εκκλησίας, ενώ έλαβε μέτρα φεμινιστικού χαρακτήρα. Στην Επιτροπή Οικονομικών τοποθετήθηκε ένας έντιμος λογιστής, ο Φρανσουά Ζουρντ, ο οποίος αρνήθηκε να «εθνικοποιήσει» την Τράπεζα της Γαλλίας, στερώντας από τους κομμουνάρους πολύτιμο χρήμα για την επιτυχία του αγώνα τους. Πολύ γρήγορα, η προσπάθεια της Κομμούνας αφιερώθηκε στον αγώνα εναντίον των κυβερνητικών δυνάμεων, που εν τω μεταξύ είχαν ενισχυθεί σημαντικά, μετά την αποχώρηση των Πρώσων. Διέθεταν 200.000 άνδρες απέναντι στους 60.000 άνδρες της Κομμούνας. Ο στρατός άρχισε τις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη του Παρισιού στις 3 Απριλίου με την πολιορκία της πόλης. Μετά τις πρώτες στρατιωτικές αποτυχίες, η Κομμούνα σκλήρυνε τη στάση της, με την Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας που συνέστησε την Πρωτομαγιά του 1871, παρά την αντίδραση των αναρχικών .
Στις 21 Μαϊου οι δυνάμεις του Τιερ μπήκαν στο Παρίσι, όπου συνάντησαν σκληρή αντίσταση από τους κομμουνάρους. Σκληρές μάχες διεξάγονταν από δρόμο σε δρόμο και από γειτονιά σε γειτονιά. Τα ανάκτορα του Κεραμεικού, το Δημαρχείο και το Μέγαρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου τυλίχτηκαν στις φλόγες. Ο στρατός προέβη σε μαζικές σφαγές αμάχων και οι Κομμουνάροι απάντησαν με την εκτέλεση 52 επιφανών Παριζιάνων, τους οποίους κρατούσαν ως ομήρους. Ανάμεσά τους, ο αρχιεπίσκοπος της πόλης Ζορζ Νταρμπουά.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις επικράτησαν πλήρως στις 28 Μαϊου 1871, έπειτα από μια εβδομάδα άγριων μαχών, που έμεινε στην ιστορία ως «Η Ματωμένη Εβδομάδα» («La semaine sanglante»). Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων 30.000 - 40.000 κομμουνάροι σκοτώθηκαν, ενώ οι απώλειες για τους κυβερνητικούς ανήλθαν σε 1000 άνδρες. Μετά έπιασαν δουλειά τα στρατοδικεία, που εξέδωσαν 10.137 καταδικαστικές αποφάσεις: 93 σε θάνατο, 251 σε καταναγκαστικά έργα και 4586 σε εξορία στο υπερπόντιο νησί της Νέας Καληδονίας. Χιλιάδες, εξάλλου, από τους ηττημένους αναγκάσθηκαν να αυτοεξορισθούν.
Η Γαλλία έζησε υπό στρατιωτικό νόμο έως το 1876, ενώ αμνηστία για όλα τα αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας δόθηκε το 1880. Καταπνίγοντας στο αίμα την επανάσταση των λαϊκών τάξεων του Παρισιού και εξουδετερώνοντας τους μοναρχικούς, το αστικό καθεστώς σταδιακά σταθεροποιείται και επιβάλλεται.
Ο Λένιν μελέτησε προσεκτικά την Παρισινή Κομμούνα, προκειμένου να διατυπώσει τη θεωρία του για τη δικτατορία του προλεταριάτου και να εφαρμόσει τα διδάγματά της στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Για τον αναρχικό Μιχαήλ Μπακούνιν, η Παρισινή Κομμούνα ήταν η «καθαρή άρνηση του κράτους», ενώ αντίθετη ήταν η άποψη ενός άλλου εξέχοντος αναρχικού, του Πιότρ Κροπότκιν, ο οποίος τη θεωρεί ως μια μικρογραφία του κράτους σε τοπικό επίπεδο, αφού δεν τόλμησε να καταργήσει τους θεσμούς του.
«Η εξέγερση» έργο του Γάλλου ζωγράφου Ονορέ Ντομιέ
Ο αντίκτυπος της Παρισινής Κομμούνας έφθασε και στην Ελλάδα. Το σύνολο των αθηναϊκών εφημερίδων της εποχής τάχθηκε εχθρικά στην Κομμούνα και μόνο η εφημερίδα «Μέλλον» του Δήμου Παπαθανασίου την υπερασπίστηκε. Γράφει ο εκδότης της: «Ναι, χαίρετε οι πρόμαχοι και οσονούπω μάρτυρες των αρχών εφ' ων μόνον δύναται να θεμελιωθή η αληθής, η ακράδαντος, η λαοσώτηρα ελευθερία. Αι αρχαί σας θέλουν καταπνιγή εν τω αίματι και τω πυρί υπό των διαπλέων εκ της απορροφήσεως και του δεσποτισμού κιβδήλων δημοκρατών, αλλ' αι αρχαί σας εισί προωρισμέναι να αναπλάσσουν τα έθνη και τους λαούς».
Ο Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου διέσωσε και αξιοποίησε το αρχείο του «Μέλλοντος» του Δήμου Παπαθανασίου.
«Επιδοκιμάζω τας αρχάς, ουχί και τα πρόσωπα του Δήμου», είπεν ο Βίκτωρ Ουγκώ εν τη τελευταία εκ Βρυξελλών διακηρύξει του. Είχε δίκαιον καθ' εαυτόν ο έξοχος ούτος ποιητής και συγγραφεύς της Γαλλίας. Επισημότης αυτός ων, ήθελεν επισημότητας εν τοις πράγμασιν, ήθελε πάντως, Θιέρς, Γκιζώ, Γραμών, Ρουέ, Δουντανλού, Πελισιέ, Μακμαών, Ολιβιέ, Φάβρους, Σιμών, επί της σκηνής δρώντας. Οι δε εν τη επαναστάσει κατά πρώτον τε εμφανισθέντες και κατόπιν υπό του Δήμου προχειρισθέντες δεν ήσαν τοιούτοι· δεν ήσαν dignitaires ή hommes d' Etat, επισημότητες ή πολιτικοί άνδρες, ως λέγουσι και παρ' ημίν μεστώ στόματι σοβαρευόμενοι πολιτικοί ή βριθιόμενοι δημοσιογράφοι· ήσαν ποταποί τινές και χυδαίοι εργάται, τυχοδιώκται εξόριστοι ή μακρά έτη διανύσαντες εν φυλακαίς· ιδού η ασχήμια, το έγκλημα, η αναξιότης των. Δεν ήσαν στρατάρχαι, κόμητες, βαρώνοι, δούκες πεντακοσιομέδιμνοι, εκ των μυριάδας δηλονότι μεδίμνων συσσωρευόντων και σπαταλώντων από των του λαού ιδρώτων, εκ των μισθούς και συντάξεις, εις εκατομμύρια ανερχομένας νεμομένων, εκ των ανάκτορα και βαρωνίας και γαιών μυριόπλεθρα περιποιησαμένων δι' ας προσήνεγκαν τω δεσποτισμώ δουλικάς υπηρεσίας, ή δι' όσας έστησαν τω παμφάγω δαίμονι Πολέμω εκατομμυριόμβας θησαυρών και ευγενών του Θεού πλασμάτων. Δεν ήσαν τοιούτοι οι αναγορευθέντες άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Αλλά... θήτες! ή ζευγίται!... Παλιανθρωπιά, βρωμολαός, ως λέγουσι και παρ' ημίν οι έξοχοι πολιτευόμενοι, οι σοβαροί δημοσιογράφοι, οι αριστοκράται, οι πεντακοσιομέδιμνοι ή προγεγραμμένοι τινές και έτη πολλά βιώσαντες εν τη αλλοδαπή. Οίον, ήτο ο πολίτης Δελεκλούζ, ο αδαμάντινος εκείνος δημοσιογράφος ο δεκαετηρίδας όλας του βίου του διανύσας εν φυλακαίς ή εν εξορίαις διά τα φρονήματά του, ο δυνάμενος έχειν αν και αυτός ανάκτορα και κομητείας και μεδίμνους δαψιλείς από του ταμείου, εάν ήθελε να προσκυνή τω Βάαλ, αλλά προτιμήσας την ένδειαν, τας φυλακάς, την υπερορίαν! Δυστυχή Δελεκλούζ! Εζησας ως μάρτυς, διά ν' αποθάνης ονομαζόμενος κακούργος, μιαρός, τέρας! Δέχθητι παρ' ημών εν θαλερόν δάκρυ επί του τάφου σου, επί των οδοφραγμάτων εκείνων, άτινα υπερασπίσθης μαχόμενος ηρωικώς, ως εν τη ζωή τας αρχάς σου, κακούργοι και τέρατα εισίν οι υβρισταί σου· συ έζησες και ετελεύτησες ως ήρως και μάρτυς.
Ησαν οι όμοιοι αυτώ Φήλιξ, Πιάτ και Γουρνέ, δημοσιογράφοι δηλονότι, επίσης έντιμοι, επίσης ευσταθείς, επίσης καρτερικοί»...
...«Ητο ο πολίτης Φλουράνς, ο γενναίος, ο ενθουσιώδης εκείνος νέος, ο τρέχων πανταχού όπου εθνική επανάστασις, ίνα προσφέρη το αίμα και την περιουσίαν του, ο φλεγόμενος εκ του ιεροτέρου πυρός της ελευθερίας και παλιγγενεσίας των λαών. Η Ελλάς οφείλει εν δάκρυ επί του γενναίου όσον ευγενούς τούτου φιλέλληνος, η δε Κρήτη μίαν νοεράν ανθοδέσμην επί του τάφου του ακραιφνούς όσον επιφανούς εθελοντού της, το "Μέλλον" ραίνει εκ μέρους της Ελλάδος και της Κρήτης και το δάκρυ και την ανθοδέσμην, οικτίρον τα ηλίθια ή πεπωρωμένα κύμβαλα, τα μη σεβασθέντα την αγιωτέραν και ευγενεστέραν φλόγα εν τω αδολωτέρω και τιμιωτέρω στήθει, αλλ' εξυβρίσαντα επί της θανής του!»...
«Τοιούτοι οι άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Εικότως άρα το καθ' εαυτόν απεδοκίμασεν τούτους ο Ουγκώ, καίτοι επικροτών και παραδεχόμενος τας αρχάς των. "Προπίνω υπέρ των αρχών ουχί υπέρ των προσώπων!" είπε και μικράς τίνος χώρας μία επισημότης, ο πρόεδρος της Βουλής αυτής, εν εθνικώ τινι συμποσίω. "Τα πρόσωπα αναδεικνύουσι τας αρχάς, ανέκραξε πρεσβύτερος των κοινωνικών προλήψεων και διακρίσεων νεανίας εκ των συνδαιτυμόνων, μαχόμενα και θνήσκοντα υπέρ αυτών προπίνω και υπέρ των αρχών και υπέρ των προσώπων". Προπίνομεν και ημείς νοερώς ώδε υπέρ αμφοτέρων»
Ο Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου διέσωσε και αξιοποίησε το αρχείο του «Μέλλοντος» του Δήμου Παπαθανασίου.
«Επιδοκιμάζω τας αρχάς, ουχί και τα πρόσωπα του Δήμου», είπεν ο Βίκτωρ Ουγκώ εν τη τελευταία εκ Βρυξελλών διακηρύξει του. Είχε δίκαιον καθ' εαυτόν ο έξοχος ούτος ποιητής και συγγραφεύς της Γαλλίας. Επισημότης αυτός ων, ήθελεν επισημότητας εν τοις πράγμασιν, ήθελε πάντως, Θιέρς, Γκιζώ, Γραμών, Ρουέ, Δουντανλού, Πελισιέ, Μακμαών, Ολιβιέ, Φάβρους, Σιμών, επί της σκηνής δρώντας. Οι δε εν τη επαναστάσει κατά πρώτον τε εμφανισθέντες και κατόπιν υπό του Δήμου προχειρισθέντες δεν ήσαν τοιούτοι· δεν ήσαν dignitaires ή hommes d' Etat, επισημότητες ή πολιτικοί άνδρες, ως λέγουσι και παρ' ημίν μεστώ στόματι σοβαρευόμενοι πολιτικοί ή βριθιόμενοι δημοσιογράφοι· ήσαν ποταποί τινές και χυδαίοι εργάται, τυχοδιώκται εξόριστοι ή μακρά έτη διανύσαντες εν φυλακαίς· ιδού η ασχήμια, το έγκλημα, η αναξιότης των. Δεν ήσαν στρατάρχαι, κόμητες, βαρώνοι, δούκες πεντακοσιομέδιμνοι, εκ των μυριάδας δηλονότι μεδίμνων συσσωρευόντων και σπαταλώντων από των του λαού ιδρώτων, εκ των μισθούς και συντάξεις, εις εκατομμύρια ανερχομένας νεμομένων, εκ των ανάκτορα και βαρωνίας και γαιών μυριόπλεθρα περιποιησαμένων δι' ας προσήνεγκαν τω δεσποτισμώ δουλικάς υπηρεσίας, ή δι' όσας έστησαν τω παμφάγω δαίμονι Πολέμω εκατομμυριόμβας θησαυρών και ευγενών του Θεού πλασμάτων. Δεν ήσαν τοιούτοι οι αναγορευθέντες άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Αλλά... θήτες! ή ζευγίται!... Παλιανθρωπιά, βρωμολαός, ως λέγουσι και παρ' ημίν οι έξοχοι πολιτευόμενοι, οι σοβαροί δημοσιογράφοι, οι αριστοκράται, οι πεντακοσιομέδιμνοι ή προγεγραμμένοι τινές και έτη πολλά βιώσαντες εν τη αλλοδαπή. Οίον, ήτο ο πολίτης Δελεκλούζ, ο αδαμάντινος εκείνος δημοσιογράφος ο δεκαετηρίδας όλας του βίου του διανύσας εν φυλακαίς ή εν εξορίαις διά τα φρονήματά του, ο δυνάμενος έχειν αν και αυτός ανάκτορα και κομητείας και μεδίμνους δαψιλείς από του ταμείου, εάν ήθελε να προσκυνή τω Βάαλ, αλλά προτιμήσας την ένδειαν, τας φυλακάς, την υπερορίαν! Δυστυχή Δελεκλούζ! Εζησας ως μάρτυς, διά ν' αποθάνης ονομαζόμενος κακούργος, μιαρός, τέρας! Δέχθητι παρ' ημών εν θαλερόν δάκρυ επί του τάφου σου, επί των οδοφραγμάτων εκείνων, άτινα υπερασπίσθης μαχόμενος ηρωικώς, ως εν τη ζωή τας αρχάς σου, κακούργοι και τέρατα εισίν οι υβρισταί σου· συ έζησες και ετελεύτησες ως ήρως και μάρτυς.
Ησαν οι όμοιοι αυτώ Φήλιξ, Πιάτ και Γουρνέ, δημοσιογράφοι δηλονότι, επίσης έντιμοι, επίσης ευσταθείς, επίσης καρτερικοί»...
...«Ητο ο πολίτης Φλουράνς, ο γενναίος, ο ενθουσιώδης εκείνος νέος, ο τρέχων πανταχού όπου εθνική επανάστασις, ίνα προσφέρη το αίμα και την περιουσίαν του, ο φλεγόμενος εκ του ιεροτέρου πυρός της ελευθερίας και παλιγγενεσίας των λαών. Η Ελλάς οφείλει εν δάκρυ επί του γενναίου όσον ευγενούς τούτου φιλέλληνος, η δε Κρήτη μίαν νοεράν ανθοδέσμην επί του τάφου του ακραιφνούς όσον επιφανούς εθελοντού της, το "Μέλλον" ραίνει εκ μέρους της Ελλάδος και της Κρήτης και το δάκρυ και την ανθοδέσμην, οικτίρον τα ηλίθια ή πεπωρωμένα κύμβαλα, τα μη σεβασθέντα την αγιωτέραν και ευγενεστέραν φλόγα εν τω αδολωτέρω και τιμιωτέρω στήθει, αλλ' εξυβρίσαντα επί της θανής του!»...
«Τοιούτοι οι άρχοντες του Παρισινού Δήμου. Εικότως άρα το καθ' εαυτόν απεδοκίμασεν τούτους ο Ουγκώ, καίτοι επικροτών και παραδεχόμενος τας αρχάς των. "Προπίνω υπέρ των αρχών ουχί υπέρ των προσώπων!" είπε και μικράς τίνος χώρας μία επισημότης, ο πρόεδρος της Βουλής αυτής, εν εθνικώ τινι συμποσίω. "Τα πρόσωπα αναδεικνύουσι τας αρχάς, ανέκραξε πρεσβύτερος των κοινωνικών προλήψεων και διακρίσεων νεανίας εκ των συνδαιτυμόνων, μαχόμενα και θνήσκοντα υπέρ αυτών προπίνω και υπέρ των αρχών και υπέρ των προσώπων". Προπίνομεν και ημείς νοερώς ώδε υπέρ αμφοτέρων»
«Ζήτω η Κομμούνα»-Σχέδιο του Ουόλτερ Κρέιν, δημοσιευμένο το 1896
Την Παρισινή Κομμούνα αποδοκίμασε και η Βουλή, στη συνεδρίαση της 22ας Μαΐου 1871. Ο βουλευτής Λομβάρδος ανέφερε στην ομιλία του: «Μικρά και αδύνατος η Ελλάς αλλ' υπέρ της ελευθερίας πάντοτε αγωνισθείσα και αγωνιζόμενη δεν ημπορεί παρά να υψώσει δυνατά την φωνήν της αγανακτήσεώς της εναντίον εκείνων οι οποίοι εν τη καταχρήσει του ονόματος της ελευθερίας, την ελευθερίαν εσχάτως εν Παρισίοις επολέμησαν. Η Ελλάς μικρά και αδύνατος έλαβε την πείραν ότι ουδέν πολεμιώτερον της ελευθερίας όσον η αταξία. Εάν δεν εξασφαλίζη τι την ελευθερίαν, την εξασφαλίζει ο σεβασμός των νόμων και των δικαιωμάτων εκάστου».
...θα είμαι και εγώ ένας εργάτης. Η σκεψή αυτή με συγκροτεί. Όταν η τρελή οργή με σπρώχνει στην μάχη του Παρισιού, όπου ακόμα και τώρα που σας γράφω τόσοι εργάτες πεθαίνουν! Να δουλέψω τώρα, ποτέ, ποτέ, τώρα είμαι σε απεργία. Τώρα ξεφαντώνω όσο μπορώ. Θέλω να είμαι ποιητής και δουλεύω για να γίνω οραματιστής. Ξέρω όμως πως θα είμαι πάντα ένας εργάτης της εξέγερσης.
13 Μαΐου 1871Αρθούρος Ρεμπό
«Κατ' αρχάς είμαι υπέρ της Κομμούνας, και κατά της πρακτικής της»
Βίκτορ Ουγκό
Κατά τον Μπαντιού, τίποτα δεν ευτελίζει την ανθρώπινη ζωή τόσο όσο η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τόσο όσο να κηρύσσει τον πόλεμο στην Αριστερά, όταν αυτή πιστεύει στη δημοκρατία. Κατά την άποψή του άλλωστε η Παρισινή Κομμούνα ηττήθηκε γιατί κάποιοι από τους ηγέτες της έτρεφαν κοινοβουλευτικές αυταπάτες
Ωστόσο, η κληρονομιά της Κομμούνας παραμένει ζωντανή στους αγώνες, ενώ το σύνθημα Vive la Commune! γέμισε με σπρέυ τους τοίχους του Παρισιού, στην εξέγερση του 1968, και όχι για τελευταία φορά...
«Οι Βερσαλλίες που τώρα είναι το πραγματικό κέντρο των αποφάσεων, καθώς κατασκευάζεται ένα διαφορετικό στο Παρίσι, όπου οι κύριοι δολοφόνοι βασιλεύουν χωρίς αντίσταση. Θα ενημερώθηκες από τις εφημερίδες για τις λεπτομέρειες αυτής της ανεξήγητης κατάληψης, που ήταν τόσο εύκολο να σταματηθεί όταν ξεκίνησε και στην οποία άφησαν το χρόνο να αναπτυχθεί, να οργανωθεί και να εξαπλωθεί σ' όλη την πόλη. Το Εθνικό Συμβούλιο χάνει τον καιρό του σε μάταιες συνομιλίες αντί να πάρει δραστικά μέτρα και δε δίνει καμία βοήθεια στην υγιή μερίδα του Παρισιού που τρομοκρατείται από κάποιους κατάδικους»
Θεόφιλος Γκοτιέ, Σε γράμμα στον γιο του
«Κατ' αρχάς είμαι υπέρ της Κομμούνας, και κατά της πρακτικής της»
Βίκτορ Ουγκό
Κατά τον Μπαντιού, τίποτα δεν ευτελίζει την ανθρώπινη ζωή τόσο όσο η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τόσο όσο να κηρύσσει τον πόλεμο στην Αριστερά, όταν αυτή πιστεύει στη δημοκρατία. Κατά την άποψή του άλλωστε η Παρισινή Κομμούνα ηττήθηκε γιατί κάποιοι από τους ηγέτες της έτρεφαν κοινοβουλευτικές αυταπάτες
Ωστόσο, η κληρονομιά της Κομμούνας παραμένει ζωντανή στους αγώνες, ενώ το σύνθημα Vive la Commune! γέμισε με σπρέυ τους τοίχους του Παρισιού, στην εξέγερση του 1968, και όχι για τελευταία φορά...
