Σύγχρονη Αιγυπτιακή πεζογραφία στα ελληνικά

«Η αιγυπτιακή λογοτεχνία είναι εναντίον του φονταμενταλισμού και του φανατισμού. Υπήρξαν δύο συγγραφείς, οι Φάραγκ Φούντα και Νάσερ Αμπού Ζιρ, οι οποίοι στάθηκαν απέναντι σ' αυτό το φαινόμενο και πλήρωσαν με τη ζωή τους. Η απόπειρα εναντίον του Ναγκίμπ Μαχφούζ ευτυχώς δεν είχε τραγικό τέλος. Πάντως, οι Αιγύπτιοι συγγραφείς και διανοούμενοι είναι αποφασισμένοι να εναντιωθούν στην τρομοκρατία, γιατί η τρομοκρατία αντιτίθεται στην ελευθερία της σκέψης».

Γκαμάλ Γιτάνι

Γνωστοί και πολυδιαβασμένοι οι σύγχρονοι πεζογράφοι της Αιγύπτου που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Κοινός τόπος των ιστοριών τους η μηδαμινή αξία της ανθρώπινης ζωής και ο διαρκής αγώνας των ηρώων που αγωνίζονται σκληρά για τα αυτονόητα που τελικά χάνονται ή συμβιβάζονται ή ακολουθούν αδιέξοδους δρόμους τού εξτρεμισμού.

Στο «Καφενείο Καρνάκ», που γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Νάσερ και δημοσιεύτηκε το 1974, είναι ένα από τα πλέον οργισμένα έργα του Μαχφούζ. Περιγράφεται το ζοφερό κλίμα που επικράτησε στη χώρα του μετά την ήττα στον Πόλεμο των Εξι Ημερών και τον Ιούνιο του 1967. Στο μυθιστόρημα καταγγέλλονται προδοσίες, μυστικές συλλήψεις και εξαφανίσεις πολιτικών κρατουμένων.

Στο «Eνώπιον του θρόνου» ο νομπελίστας της Aιγύπτου, ο Nαγκίμπ Mαχφούζ ενώνει όλους τους σημαντικούς ηγέτες στην ιστορία της Aιγύπτου από τους Φαραώ μέχρι τον Γκαμάλ Aμπντ ελ Nάσερ και τον Aνουάρ αλ Σαντάτ σε μια αίθουσα, στην αίθουσα της Δικαιοσύνης, όπου απολογούνται για τα πεπραγμένα τους. Oι ηγέτες του παρελθόντος επικρίνουν ή εξυμνούν ο ένας τον άλλο: ο ιδρυτής της Aιγύπτου Φαραώ Mήνης κατηγορεί τον Nάσερ και το πραξικόπημά του για την παρακμή της χώρας, ενώ, στην πιο σύγχρονη ιστορία, ο Nάσερ επιτίθεται στον Σαντάτ για την πολιτική του. Στη φανταστική αίθουσα της Δικαιοσύνης, μετά τους πολιτικούς εμφανίζονται επαναστάτες, ποιητές, φελάχοι, ο καθένας με τη δική του άποψη, με τη δική του αντίρρηση, με τη δική του κριτική για την ιστορία αυτού του τόπου.

Στη Σκιά του Καΐρου» δύο άνδρες, δύο εγκάρδιοι φίλοι, διαβιούν το τέλος της νεότητάς τους περιδιαβαίνοντας στο σύγχρονο Κάιρο. Οι αλήθειες που τους παρουσιάζονται είναι συγκλονιστικές: μιζέρια, φτώχεια, τα δεινά σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας. Και μέσα σε όλα αυτά η ευτυχία σκοπός της αναζήτησής τους. Διότι μπορεί να κουβαλούν τις πλούσιες εμπειρίες τους, αλλά και οι δύο εξακολουθούν να αναζητούν την ευτυχία. Ώσπου ανακαλύπτουν ότι η ευτυχία τούς έχει προσπεράσει για τα καλά, φεύγοντας μαζί με τη νεότητά τους και απομακρύνοντας ακόμη και την προοπτική του έρωτα, που, άλλοτε, έμοιαζε δεδομένη.

Στο "Μέγαρο Γιακουμπιάν" οι χαρακτήρες, που διαγράφονται εξαιρετικά, εκπροσωπούν πτυχές της σύγχρονης Αιγύπτου, όπου η πολιτική διαφθορά συμμαχεί με τον αθέμιτο πλουτισμό και τη θρησκευτική υποκρισία, όπου η αλλαζονεία και η ασυδοσία των ισχυρών μεταφράζεται σε εκμετάλλευση των αδυνάτων, όπου ο νεανικός ιδεαλισμός μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εξτρεμισμό, κι όπου ωστόσο διατηρούν ακόμα το κύρος τους ιδέες και απόψεις για μια κοινωνία χωρίς βία.

Στο "Σικάγο" ένα μωσαϊκό από αιγυπτιακές και αμερικανικές ζωές που έρχονται σε σύγκρουση στην Πανεπιστημιούπολη της Ιατρικής Σχολής του Ιλινόις στο Σικάγο κατά την περίοδο μετά την 11η Σεπτεμβρίου και προκαλούν μια πληθώρα από κρίσεις ταυτότητας.
Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές είναι ένας άθεος, αντικαθεστωτικός Αμερικανός καθηγητής της γενιάς του '60, που η σχέση του με μια νεότερη Αφροαμερικανίδα γίνεται στόχος ρατσιστών· μια μαντιλοδεμένη φοιτήτρια διδακτορικού, που οι πεποιθήσεις της σύμφωνα με τον παραδοσιακό κώδικα της ανατροφής της ανατρέπονται όταν έρχεται σε επαφή με την αμερικανική κοινωνία· ένας μετανάστης που έχει ασπαστεί με πάθος τη νέα αμερικανική ταυτότητά του, αλλά δεν μπορεί να ξεχάσει τις αιγυπτιακές του ρίζες όταν αντιμετωπίζει το θέμα της "τιμής" της κόρης του· ένας Αιγύπτιος πληροφοριοδότης της Ασφάλειας, που συνεχώς αγορεύει με θρησκευτικές διδαχές, ενώ λαχταράει τον πλούτο και την εξουσία· κι ένας αντικαθεστωτικός ποιητής φοιτητής, που έρχεται να σπουδάσει στην Αμερική με μοναδικό σκοπό να χρηματοδοτήσει τις λογοτεχνικές του φιλοδοξίες, αλλά που η εμπειρία του στο Σικάγο αποδεικνύεται πιο επώδυνη από όσο λογάριαζε.

Στο «Εκεί που βασιλεύει ο ήλιος»  ήρωας, ο Αχμάντ ιμπν Αμπνταλάχ, φτάνει ως ταξιδιώτης και αναζητητής του απείρου χρόνου, του χρόνου της αθανασίας, σ' αυτό το αραβικό έως τη δύση του ηλίου παραμύθι της μάγευσης του κόσμου.

Οι «Πυραμίδες», πανάρχαιο σύμβολο του αιγυπτιακού πολιτισμού και σύμβολο παγκόσμιο, είναι και πάλι ο τόπος της ακύρωσης της μέτρησης των ρολογιών. Η Αρχαία Αίγυπτος, κατά τον Γαϊτάνι, δεν είναι η λατρεία των νεκρών και του θανάτου, αλλά ακριβώς το αντίθετο, η άρνηση του σκοταδιού της άλλης ζωής και η κατάφαση του φωτός του καθημέρα ανατέλλοντος ηλίου. Το έργο διαρθρώνεται σε δεκατέσσερις ιστορίες, οι οποίες συνδέονται η μία με την άλλη όπως μία πυραμίδα: η βάση της είναι η γη και η υπό αυτής άβυσσος και η κορυφή της ο ουρανός ώς το άνοιγμα του απέραντου ορίζοντος.

 «Ο Νομπελίστας Ναγκίμπ Μαχφούζ, Νόμπελ Λογοτεχνίας [1988],

 Γεννήθηκε το 1911 στο Κάιρο, στην πυκνοκατοικημένη, λαϊκή συνοικία ελ Γκαμαλίγια, μια περιοχή που περιγράφεται πολύ συχνά στα μυθιστορήματά του. Σπούδασε φιλοσοφία και εργάστηκε στο δημόσιο μέχρι το 1972, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1939. Έγραψε περισσότερα από 50 μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων, καθώς και 25 σενάρια για ταινίες. Τιμήθηκε με το κρατικό Αιγυπτιακό Βραβείο Λογοτεχνίας, και το 1988 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τότε το έργο του άρχισε να διαδίδεται σε όλο τον κόσμο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Η γραφή του διακρίνεται για το ρεαλισμό και τον διεισδυτικό τρόπο με τον οποίο περιγράφει τις ιδιαιτερότητες της αραβικής κοινωνίας. Το 1994 εκδηλώθηκε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του από φανατικούς ισλαμιστές. Μετά τη σταδιακή εξασθένηση της υγείας του, το τελευταίο διάστημα της ζωής του (υπέφερε από διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια, πίεση, και νοσηλεύτηκε με τραύματα από πτώση), υπέκυψε στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Καΐρου, όπου νοσηλευόταν, στις 30 Αυγούστου 2006, σε ηλικία 95 ετών. Θεωρείται από πολλούς ομοεθνείς του αλλά και από πολλούς μελετητές του έργου του ίσως ο πιο χαρακτηριστικός συγγραφέας, όχι μόνον της Αιγύπτου, αλλά και του υπόλοιπου αραβικού κόσμου. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: "Η αρχή και το τέλος", "Μίραμαρ", "Η τριλογία του Καΐρου", "Ράδοπις", "Τα παιδιά του Γκεμπελάουι", "Μέρες και νύχτες της Αραβίας", "Το έπος των Χαραφίς", "Φλυαρία πάνω στον Νείλο", "Κρυμμένα όνειρα στο Χαν Ελ Χαλίλι", "Το σοκάκι της αμαρτίας", "Ο καθρέφτης μιας ζωής", "Αδίσταχτος έρωτας", "Απόμεινε από το χρόνο μια ώρα", "Αγάπη κάτω απ' τη βροχή", -σχεδόν όλα- μεταφρασμένα απευθείας από τα αραβικά (από τους αραβόφωνους μεταφραστές Αχμέντ Έτμαν και Πέρσα Κουμούτση), από τις εκδόσεις Ψυχογιός, καθώς και το βιβλίο με συνομιλίες του με τον Μοχάμεντ Σαλμάουι, "Η δική μου Αίγυπτος". 

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2011) Ενώπιον του θρόνου, Ψυχογιός (2010) Χίμαιρα, Καστανιώτη (2008) Καφενείο Καρνάκ, Κέδρος (2007) Η σοφία μιας ζωής, Ψυχογιός (2005) Φλυαρία πάνω στον Νείλο, Ψυχογιός (2004) Μέρες και νύχτες της Αραβίας, Ψυχογιός (2003) Αγάπη κάτω απ' τη βροχή, Ψυχογιός (2003) Κρυμμένα όνειρα στο Χαν ελ Χαλίλι, Ψυχογιός (2002) Απόμεινε από το χρόνο μια ώρα, Ψυχογιός (2001) Αδίσταχτος έρωτας, Ψυχογιός (2001) Ο καθρέφτης μιας ζωής, Ψυχογιός (2001) Το σοκάκι της αμαρτίας, Ψυχογιός (2000) Η αρχή και το τέλος, Ψυχογιός (2000) Το παλάτι των επιθυμιών, Ψυχογιός (1999) Μιραμάρ, Ψυχογιός (1999) Ο δρόμος κοντά στο παλάτι, Ψυχογιός (1999) Ράδοπις, Ψυχογιός (1999) Τα παιδιά του Γκεμπελάουι, Ψυχογιός (1999) Το έπος των Χαραφίς, Ψυχογιός (1998) Η δική μου Αίγυπτος, Ψυχογιός (1997) Οι δρόμοι του Νείλου, Ψυχογιός

 Ο Αλάα Αλ-Ασουάνι γεννήθηκε το 1957 στην Αίγυπτο. Σπούδασε οδοντιατρική στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο. Το πρώτο του οδοντιατρείο ήταν στο Μέγαρο  Γιακουμπιάν. Γράφει σε αιγυπτιακές εφημερίδες για λογοτεχνία, πολιτική και κοινωνικά θέματα. Το δεύτερο μυθιστόρημά του "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν" έχει μεταφραστεί σε εννέα γλώσσες και έχει μεταφερθεί με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο από τον Marwan Hamed. Το επόμενο μυθιστόρημά του, "Σικάγο" (2006), συνάντησε επίσης θετική υποδοχή από την κριτική και το κοινό.

Tίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2009) Σικάγο, Πατάκη (2007) Το Μέγαρο Γιακουμπιάν, Πόλις

 

Ο Μπάχαα Ταχέρ γεννήθηκε στο Κάιρο το 1935. Αποφοίτησε από το τμήμα φιλολογίας του Αραβικού Πανεπιστημίου. Εξαιτίας των προβλήμάτων που αντιμετώπιζε με τη λογοκρισία, εγκατέλειψε την Αίγυπτο το 1975 και ταξίδεψε στην Αφρική και την Ασία, αναζητώντας δουλειά σαν μεταφραστής. Στις δεκαετίες του '80 και '90 έζησε στην Ελβετία, εργαζόμενος ως μεταφραστής για τα Ηνωμένα Έθνη. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Αίγυπτο, όπου συνεχίζει να ζει μέχρι σήμερα, στη συνοικία Ζαμάλεκ του Καΐρου. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα (στα αραβικά): "East of the Palms" ("Ανατολικά των Φοινίκων", 1985), "As Doha Said" ("Όπως έλεγε η Ντόχα", 1985), "Aunt Safiyya and the Monastery" ("Η θεία Σαφίγια και το μοναστήρι", 1991), "Love in Exile" ("Έρωτας στην εξορία", 1995), "The Point of Light" ("Το σημείο του φωτός", 1999) και "Sunset Oasis" ("Η όαση του ηλιοβασιλέματος", 2007). Η μετάφραση των έργων του στα αγγλικά από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου, βοήθησε τη διεθνή τους σταδιοδρομία. Ιδιαίτερα το "Sunset Oasis", το οποίο εκδόθηκε στην Αγγλία και στις ΗΠΑ με πολύ καλές κριτικές και τα δικαιώματά του πουλήθηκαν σε πολλές γλώσσες. Για το μυθιστόρημα αυτό ο Μπάχαα Ταχέρ τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Αραβικής Λογοτεχνίας Ναγκίμπ Μαχφούζ, το 2008, με το "αραβικό βραβείο Μπούκερ", όπως λέγεται συχνά.

«Οταν ήμουν νέος, πιστεύαμε ότι η λογοτεχνία ήταν σοβαρή τέχνη και ότι θα άλλαζε τον κόσμο. Αυτό δεν έγινε, αλλά συνεχίζουμε πάντα με την ελπίδα ότι θα συμβάλει σε κάποια αλλαγή»

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2009) Όαση στο ηλιοβασίλεμα, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη

O Γκαμάλ Γιτάνι γεννήθηκε το 1945. Αν και καταγόταν από την 'Ανω Αίγυπτο, έζησε και μεγάλωσε σε συνοικία του παλιού Καΐρου. Σπούδασε καλές τέχνες, με ειδίκευση στα περσικά χαλιά, τον κέρδισε όμως η δημοσιογραφία. Έζησε τη νεότερη Ιστορία της Αιγύπτου και τους πολέμους του 1967 και 1973 ως πολεμικός ανταποκριτής. Εκείνη ακριβώς την περίοδο της ζωής του τον κατακλύζει η επιθυμία να αρχίσει να γράφει. Δημοσίευσε 13 μυθιστορήματα και 6 συλλογές διηγημάτων. Oι ιστορίες του συχνά διαδραματίζονται στο μεσαιωνικό Κάιρο και απεικονίζουν μοντέλα μέσα από την αραβική διήγηση, την ποίηση, την παράδοση των σούφι και την ιστορία των Αράβων. Από το 1993 μέχρι σήμερα διευθύνει το εβδομαδιαίο περιοδικό "Akhbar Al-Adab" ("Πολιτιστικά νέα"), της εφημερίδας "Αλ Αχμπάρ

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2009) Μπαρακάτ, ο δίκαιος, Καστανιώτη (2006) Πυραμίδες, Καστανιώτη (2004) Εκεί που βασιλεύει ο ήλιος, Καστανιώτη

Ο Ιμπραήμ Αμντ ελ Μεγκίντ γεννήθηκε το 1946 στην Αλεξάνδρεια. Αποφοίτησε από το τμήμα Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας. Έχει συμμετάσχει σε λογοτεχνικά συνέδρια σε διάφορες χώρες, όπως Γαλλία, Ρωσία, Ιράκ, Λιβύη, Τυνησία, Ουκρανία, Μαρόκο, Η.Π.Α., Ισπανία κ.ά.. Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά του αραβικού Τύπου, όπου και έχουν δημοσιευτεί νουβέλες και μικρές ιστορίες του. Έργα του έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης σε διάφορα πανεπιστήμια. Ο Ιμπραήμ Αμντ ελ Μεγκίντ είναι ο πρώτος που τιμήθηκε με το Βραβείο Naguib Mahfouz το 1996. Έχει επίσης τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Αιγύπτου, το 2004.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2009) Στη σκιά του Καΐρου, Libro

Η  Χάλα ελ Μπάντρι γεννήθηκε στο Κάιρο, στις 15 Οκτωβρίου του 1954. Αποφοίτησε από το τμήμα Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου του Καΐρου (1989), όπου και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Εμπόριο και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Από το 1988, έχει δημοσιεύσει τα μυθιστορήματα "Swimming in the Jar" (1988), "Not Now" (1998), "A Certain Woman" (2001 - Βραβείο Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου του Καΐρου), τις συλλογές διηγημάτων "The Dance of the Sun and Cloud" (1989), "The Horse Wings" (1992) "The Aunt Palace" (2007) και τα μελετήματα "Tales frοm El Khalsa" (1980), "Egyptian Peasant in Iraqi Land" (1980) "Iraqi Women" (1980), "Passion of Story Telling" (1988). Ως δημοσιογράφος, υπήρξε αρχισυντάκτρια ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων, καθιέρωσε εκπομπές πολιτιστικού ενδιαφέροντος στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, επέβλεψε το πρόγραμμα νεανικής επιμόρφωσης και συνέβαλε στην καθιέρωση γυναικείων περιοδικών στο Ιράκ. Το έργο της αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης μεταπτυχιακών και διπλωματικών εργασιών στο τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου του Καΐρου.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2008) Μοντάχα, Ηλέκτρα

Ο Χάλεντ Ελ Χαμίσι γεννήθηκε στο Κάιρο. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, ενώ συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στη Σορβόννη. Το "Ταξί στους δρόμους του Καΐρου" είναι το πρώτο του βιβλίο, το οποίο χάρη στο χιούμορ και την αμεσότητά του έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία τόσο στη χώρα του (περισσότερα από 75.000 αντίτυπα στα αραβικά) όσο και στο εξωτερικό. Ασχολείται με τη σκηνοθεσία και την παραγωγή ταινιών, ενώ αρθρογραφεί τακτικά σε πολλές αιγυπτιακές εφημερίδες.

(2009)	Ταξί στους δρόμους του Καΐρου, Μεταίχμιο

Ο Γιουσούφ Ιντρίς είναι μια από τις μεγαλύτερες μορφές της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Ο Ταφίκ αλ-Χακίμ τον έχει χαρακτηρίσει ως "τον ανακαινιστή και την ιδιοφυία του διηγήματος". Γεννήθηκε το 1927, αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή το 1951 και άσκησε το επάγγελμα του γιατρού για αρκετά χρόνια. Η πρώτη του συλλογή διηγημάτων εκδόθηκε το 1956. Το 1960 άφησε την ιατρική για να γίνει συντάκτης σε μια καθημερινή εφημερίδα στο Κάιρο και συνέχισε να γράφει και να εκδίδει έργα του μέχρι το θάνατό του, το 1992. Ο Ιντρίς ήταν μαθητής του μεγάλου Άραβα νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ και ακολούθησε πιστά τα χνάρια του δασκάλου του. Το 1997 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Ναγκίμπ Μαχφούζ για τη Λογοτεχνία.

(2000)	Η πόλη του έρωτα και της φωτιάς, Ψυχογιός