Αλλά εκεί που το σκοτάδι ήταν αδιαπέραστο ήταν στα γράμματα. Τρομοκρατία, χαφιεδισμός, λογοκρισία ήταν η τρόικα της εποχής. Η αγορά της «Αυγής» μπορούσε να σου στοιχίσει μια σύλληψη και ένα μπερντάκι ξύλο. Και αυτό σου το «παράπτωμα» θα έμπαινε σαν επιβαρυντικό στοιχείο στο φάκελο σου και θα σε κυνηγούσε μια ολόκληρη ζωή. Αλλά η θεά Μήτις είχε παραμείνει ζωντανή και κάποιοι εκδότες αποδείχτηκαν πιο έξυπνοι από τη λογοκρισία. Σε αυτή λοιπόν τη μαύρη δεκαετία κυκλοφόρησε ένα ετήσιο έντυπο, πολυσέλιδο, με τον αθώο τίτλο «Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά». Θεωρητικά ήταν ένα εργαλείο για να αναδείξει την περιοχή σε όλες της τις πτυχές (αρχαιολογικές, ιστορικές, λαογραφικές κ.λπ.). Στην πράξη ήταν ένα καταφύγιο της αριστερής διανόησης. Εκεί έβρισκαν χώρο όσοι γύριζαν από την εξορία ή έβγαιναν από τις φυλακές.
«Την Πρωτοχρονιά» την έπαιρνε κάθε χρόνο ο πατέρας μου και την ταξινομούσε στη βιβλιοθήκη του. Αλλά ποτέ δεν μου είχε πει να τη διαβάσω. Και αυτό ήταν το καλύτερο κίνητρο για μένα. Την έπαιρνα κρυφά και την «καταβρόχθιζα» όλη. Και ένας ολόκληρος κόσμος ανοιγόταν πολύ διαφορετικός από αυτόν που ήξερα. Εδώ αξίζει να σημειώσω και άλλα έντυπα που βγήκαν αργότερα και θα τους χρωστάω αιώνια ευγνωμοσύνη. Να τα ονομάσω: «Επιθεώρηση Τέχνης» «Ζυγός» και το «Θέατρο» του Νίτσου. Και έτσι το σκοτάδι γινόταν όλο και λιγότερο και στο μυαλό μας και γύρω μας. Κάναμε μικρά βήματα προς το φως. Εκδότης του περιοδικού ήταν ο πατέρας Παπαχριστοφίλου που ίδρυσε αργότερα τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά Γράμματα» που τον συνέχισε επάξια ο γιος του Παύλος, μέχρι που ενοικίασε τον τίτλο στον ΔΟΛ και που τελικά έβαλε το μαύρο λουκέτο για τους εργαζόμενους, αλλά και για τους πολυάριθμους συνεργάτες (συγγραφείς, μεταφραστές, τυπογράφους, βιβλιοδέτες κ.λπ.).
Οταν ο Παύλος μού ζήτησε να του πάω κάποιο μυθιστόρημα ένιωσα πως του το χρωστούσα. Ηταν ο δικός μου ο τρόπος να πω ένα ευχαριστώ σε αυτήν την οικογένεια που τόσα πολλά μας είχαν δώσει. Η ατμόσφαιρα στο μαγαζί ήταν και αυτή οικογενειακή και θερμή. Θυμάμαι ακόμα κάποια εξαίρετα παιδιά από το προσωπικό. Θα αναφερθώ μονάχα στη Ρούλα Αθανασίου, που δεν είναι πια μαζί μας και δεν πρόλαβε να απολυθεί, τη Δήμητρα Ρούμπουλα και την Εύα Γραικού, που στη συνεργασία μας με έκαναν να αισθάνομαι σπίτι μου, και οι οποίες μπορεί να είναι μεταξύ των απολυμένων. Οι άνθρωποι που εργάζονται στο βιβλίο δεν είναι τυχαίοι άνθρωποι. Κατά κανόνα έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο και δεν σου δίνουν την εντύπωση υπαλλήλου. Μοιάζουν περισσότερο συνεταίροι, παρά μισθωτοί. Και αυτό εξηγείται γιατί το βιβλίο δεν είναι εμπόρευμα, αλλά δημόσιο πολιτιστικό αγαθό. Γι' αυτό και πολλοί εκδότες έχουν χάσει περιουσίες μόνο και μόνο για να βγάλουν τα βιβλία που νομίζουν πως είναι απαραίτητα σε μια κοινωνία. Θα αναφερθώ στον Μανόλη Μπουζάκη των εκδόσεων «Γνώση». Η φιλοσοφική και πολιτική βιβλιοθήκη αυτού του οίκου που μας έδωσε αριστουργήματα της παγκόσμιας σκέψης, κάτω από τη διεύθυνση ενός πολύ σημαντικού στοχαστή, του Παναγιώτη Κονδύλη -που τον χάσαμε και αυτόν τόσο νωρίς- είναι μια παρακαταθήκη με διάρκεια στην ελληνική κοινωνία. Τι κέρδος μπορεί να αποφέρει ο Μοντεσκιέ; Δεν είναι χρηματοπιστωτική τοξική φούσκα, είναι σκέψη. Και η σκέψη δεν είναι εμπόρευμα.
Στην εποχή του ασύδοτου και αρπαχτικού καπιταλισμού που είναι πια φανερός και για τους πιο άσχετους, δεν απειλείται μόνο η δουλειά μας και ο πλανήτης που ζούμε, αλλά πρωτίστως η πολιτιστική μας κληρονομιά. Ο,τι δεν φέρνει το επιθυμητό κέρδος πρέπει να πεθάνει, άσχετα αν η επιχείρηση δεν είναι ζημιογόνος. Και οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία αξία. Είναι άχρηστα αντικείμενα που δεν κάνουν ούτε για ανακύκλωση. Γι' αυτό και πάνε κατευθείαν στα σκουπίδια. Σύμφωνα με τη ΓΣΕΕ έχουμε 20% ανεργία, δηλαδή ένα εκατ. άτομα. Και στο βάθος του τούνελ δεν υπάρχει φως. Εκτός αν οι άνθρωποι καταλάβουν τη δύναμή τους και δουν πως αυτοί είναι που αναπαράγουν τον καπιταλισμό. Δεν θα μπορούσαν οι ίδιοι οι απολυμένοι από τα «Ελληνικά Γράμματα» να αναλάβουν τα του οίκου τους και την τύχη τους; Τον τίτλο τον έχει ακόμα ο παλιός τους εκδότης.
