Αναμονή: Για πρώτη φορά, μετά από χρόνια, υπάρχει θετική αναμονή στην πόλη. Το πιάνεις στον αέρα, το αναγνωρίζεις στα χαμόγελα. Γιάννης Μπουτάρης δήμαρχος, Γιάννης Μυλόπουλος πρύτανης. Οι Θεσσαλονικείς περιμένουμε να δούμε το νέο έργο. Όπως ο θεατής που περιμένει να δει μια ταινία: γουστάρει τον σκηνοθέτη, έχει ακούσει καλά λόγια για την καινούργια του ταινία. Αλλά δεν προκαταβάλλει τον ενθουσιασμό του. Αναμένει ότι θα δει κάτι καλό, όμως είναι ταυτόχρονα λιγάκι μαγκωμένος. Φοβάται -αλλά δεν το λέει πουθενά- μήπως οι προσδοκίες του είναι υπερβολικές και απογοητευτεί. Η πόλη βρίσκεται σε αναμονή για τα προσεχώς.
Βαλκάνια: Τα πανίσχυρα κλισέ περιλαμβάνουν μεγαλοστομίες του τύπου «η μητρόπολη των Βαλκανίων». Προς το παρόν, οι επισκέψεις στα Σκόπια γίνονται για φτηνή φέτα και οδοντιατρικές υπηρεσίες. Η σχέση της πόλης με τα Βαλκάνια είναι περισσότερο φοβική απ' όσο θέλει να παρουσιάζεται. Δεν φαίνονται συνέδρια και συνεργασίες. Ανταλλαγές επιστημόνων, καλλιτεχνών, μαθητών. Η πολιτισμική ανταλλαγή δεν μπορεί να εκκινεί από αισθήματα ανωτερότητας και δεν μπορεί να βασίζεται σε πούλμαν που αναζητούν φτηνό σαλάμι.
Κατηχητικά: Η δύναμη της Εκκλησίας στη Θεσσαλονίκη βασίστηκε, για χρόνια, στην παντοδύναμη παράδοση των κατηχητικών. Όσοι εγκαταβιούν στην πόλη ξέρουν καλά πως τα κατηχητικά, την περίοδο της Κατοχής, διοργάνωναν σημαντικά συσσίτια. Έδωσαν σε παιδιά που λιμοκτονούσαν ψωμί. Τα κατηχητικά ήταν ο χώρος όπου πολλά φτωχά παιδιά, μαθητές που αργότερα έγιναν ποιητές, πεζογράφοι, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, συζήτησαν για βιβλία, άκουσαν δύσκολες λέξεις που δεν άκουγαν στο σπίτι τους, ασκήθηκαν στη ρητορική του δημόσιου λόγου. Πολλοί επιστήμονες και οι διανοούμενοι που μεγάλωσαν στα κατηχητικά της Θεσσαλονίκης τις δεκαετίες του '40, '50, '60 μπορεί να έξυσαν από πάνω τους κανόνες και απαγορεύσεις, όμως το γεγονός παραμένει. Η Εκκλησία για χρόνια μοίραζε την εξουσία στην πόλη.
Πανεπιστήμιο: Η Θεσσαλονίκη είναι μια τεράστια φοιτητούπολη. Αυτό δεν ανακλάται στον χώρο του πολιτισμού. Η φοιτητική αισθητική (με τη χειρότερη έννοια που μπορεί να φανταστεί κανείς) είναι εμφανής. Σπίτια χτίζονται βιαστικά για να νοικιαστούν σε φοιτητές, τραπεζοκαθίσματα κλείνουν πεζοδρόμια για να πίνουν οι φοιτητές φρεντοτσίνο. Το πανεπιστήμιο, για χρόνια, χαρακτηρίζεται από πασίδηλη εσωστρέφεια. Ό,τι κάνει το κάνει κεκλεισμένων των θυρών. Κι ό,τι συμβαίνει στην πόλη δεν δείχνει να το αφορά. Αυτό που όφειλε να είναι ο πιο ζωντανός, ο πιο δραστήριος, ο πιο δυναμικός πυρήνας κατέληξε ο πιο εσωστρεφής και κλειστοφοβικός. Ο νέος πρύτανης δείχνει πως θέλει να το αλλάξει αυτό. Οι Θεσσαλονικείς περιμένουν κι εδώ, άλλοι με αναβράζουσα αναμονή και άλλοι με σκεπτικισμό, να δουν το νέο έργο.
Σιωπή: Πριν από λίγες μέρες συνέβη κάτι που δείχνει, με τον πιο έκτυπο τρόπο, τη φυσιογνωμία της πόλης. Σε μεγάλη εκδήλωση, στην οποία ήταν καλεσμένοι για να αναπτύξουν παράλληλους μονολόγους δύο διεθνείς αστέρες της διανόησης και ένας γηγενής διανοούμενος, με θέμα «Τι είν' η πατρίδα μας;» συνέβη το εξής: ο Θεσσαλονικιός διανοούμενος είχε συντάξει θεατρικό μονόλογο. Όταν ξεκίνησε να τον διαβάζει, ντόπιοι χουλιγκάνοι πνευματικοί (λέμε τώρα) άνθρωποι και γηπεδικό κοινό, λίγοι αλλά με τη φωνή στη διαπασών, άρχισαν να φωνασκούν, με στόχο να διακόψουν τον ομιλητή. Μπορεί να μην τους άρεσαν όσα άκουγαν. Μπορεί να μην καταλάβαιναν τι έλεγε. Μπορεί να ήθελαν να ακούσουν την ομιλήτρια που θα ακολουθούσε. Μπορεί να βαριούνταν τα λόγια που έχουν πλοκή και να επιθυμούσαν συνθήματα. Το αποτέλεσμα είναι πως, λίγο πριν το τέλος, κατάφεραν να διακόψουν τον ομιλητή. Στην εκδήλωση ήταν παρούσα μεγάλη και σιωπηλή μερίδα ανθρώπων που δεν συμμεριζόταν τους χουλιγκανισμούς. Όμως, οι νουνεχείς άνθρωποι δεν φωνασκούν. Σιώπησαν, λοιπόν. Προσβλήθηκαν από τη συμπεριφορά των υπολοίπων. Την άλλη μέρα έστειλαν sms και μέιλ συμπαράστασης στον διανοούμενο. Η σιωπή δεν είναι χρυσός, λέει ένας φίλος. Η σιωπή είναι πυρσός. Μπορεί να βάλει φωτιά. Αυτός, θα έλεγε κάποιος εξωτερικός παρατηρητής, είναι ο διχασμός της πόλης. Αυτός, θα έλεγα εγώ, είναι ο διχασμός της χώρας. Στη Θεσσαλονίκη αυτό το θορυβώδες συντηρητικό κομμάτι του πληθυσμού θεωρεί ότι έχει το πάνω χέρι. Πιστεύει ότι έχει τον κόσμο με το μέρος του. Ίσως δεν είναι έτσι όπως νομίζει. Κι αυτό αρχίζει να φαίνεται.
Συμπρωτεύουσα: Θεσσαλονίκη συμπρωτεύουσα. Θεσσαλονίκη μητρόπολη των Βαλκανίων. Η πάλαι ποτέ συμβασιλεύουσα. Οι μεγαλοϊδεατισμοί έφαγαν την πόλη. Η δίψα για φαραωνικά κτίρια, τη στιγμή που δεν μαζεύουμε σωστά τα σκουπίδια. Είμαστε μια επαρχιακή πόλη. Κάπως μεγαλύτερη από τις υπόλοιπες επαρχιακές πόλεις της Ελλάδας, είναι η αλήθεια. Ξέρετε με τι μοιάζει η Θεσσαλονίκη; Μοιάζει με ένα πεντάχρονο νήπιο που ξαφνικά υπερφίαλοι ενήλικες το προσφωνούν με κάθε σοβαρότητα «γιατρέ μου». Το παιδί δεν έχει πάει σχολείο, δεν έχει μάθει ακόμα την αλφαβήτα. Δεν ξέρει αν θα σπουδάσει, δεν μας έχει πει αν πράγματι θέλει να γίνει γιατρός. Εμείς εκεί. «Γιατρέ μου». Το λέμε, για να το πείσουμε και για να πειστούμε.
Η Θεσσαλονίκη των ξένων, η Θεσσαλονίκη των επηλύδων Αθηναίων, η Θεσσαλονίκη των μπαγιάτηδων Θεσσαλονικιών. Η Θεσσαλονίκη των φοιτητών. Η ερωτική πόλη, η φτωχομάνα, η Θεσσαλονίκη του μυδοπίλαφου. Η Θεσσαλονίκη του Φεστιβάλ Κινηματογράφου και της ΔΕΘ. Η Θεσσαλονίκη των παντοδύναμων κλισέ. Η Θεσσαλονίκη των νοικοκυραίων, η Θεσσαλονίκη των μακεδονομάχων, η πόλη των κατηχητικών. Η Θεσσαλονίκη των τριών Γιάννηδων (του Μπουτάρη, του Μυλόπουλου, του Κωνσταντίνου). Η Θεσσαλονίκη της Καρέλη και του Αναγνωστάκη, η Θεσσαλονίκη του Πεντζίκη και του Μπακόλα.
Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς: Το αστικό πείραμα της Παράλλαξης -αλλά και των φορέων, των δημιουργών, των εθελοντών- που άλλαξε, αίφνης, για λίγο την πόλη. Η Θεσσαλονίκη του «Εντευκτηρίου». Η Θεσσαλονίκη του 9,58 στα FM και της Φωτοσυγκυρίας. Η Θεσσαλονίκη του Γκρεγκ Τάλας και του Γιάννη Δαλιανίδη. Η Θεσσαλονίκη του Soul. Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων και των Οθωμανών. Η Θεσσαλονίκη που μπαζώνει τη μνήμη της. Η Θεσσαλονίκη του Μοδιάνο και του Cosmos. Η Θεσσαλονίκη των δραστήριων εμπόρων και των μπουτικατζούδων.
Πυρίκαυστος ζώνη. Αγίου Δημητρίου και Προξένου Κορομηλά. Ντεπώ και Επταπύργιο. Αχέπα και Θεαγένειο. Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Φιλοσοφική Σχολή.
Η Θεσσαλονίκη δεν είναι ένα πράμα. Η Θεσσαλονίκη βράζει. Η Θεσσαλονίκη περιμένει. Η Θεσσαλονίκη έχει ανοιχτούς λογαριασμούς. Η Θεσσαλονίκη δεν είναι καρτ ποστάλ.
Στη Θεσσαλονίκη η σιωπή είναι πυρσός.
Σοφία Νικολαΐδου
Lifo, τχ. 227, 2/12/2010
http://www.beforelight.gr/
